Aydınlatma tasarımının amacı, karanlık alanları ortadan kaldırıp, görünür hale getirmek için gelişigüzel bir ışık uygulaması yapmak değil, insanların çeşitli ihtiyaç- larına cevap vermek, yardımcı olmak, görsel algılama için uygun koşulları sağlamak, sanatsal ve mimari öğelere saygılı iyi görüntüler elde etmektir. ( Işık, 2009)
Tasarım, tüketici davranışı çalışmalarında günden güne ülkemizde yer edinme- ye başlayan bir kavramdır. Satış çevrelerinin tasarımı, aydınlatma tasarımı, grafik tasarımı vb. konular önem kazanmaktadır. Yapılan tüketici davranışları çalışmaların- da tasarım unsuru araştırılmakta ve önem arz eden sonuçlar elde edilmektedir. Çünkü artık satın alma davranışı sadece ihtiyaca yönelik değildir. Hedonik davranışın baskın olduğu bir olgu haline gelmiştir. Tasarımda bu davranışa etki etmektedir.(Saraf, 2016)
Aydınlatma tasarımı yapılmadan önce, mekanın mimari kimliği, iç mimari öğeleri, mağazayı kullanacak olan tüketicilerin gereksinimleri, mağazayı kullanacak olan çalışan gereksinimleri, çevresel zorluklar/kolaylıklar, bütçe gibi unsular ortaya konarak incelenmelidir.
Perakende mağazacılıkta çalışan iş performansı oldukça önemlidir. Bu performans, problem çözme becerisi, mesai arkadaşları ile doğru iletişim, takım çalışması, üretkenlik seviyesi gibi unsurları karşılama yeteneği olarak tanımlanabilir. İş performans unsurları bireysel parametrelere bağlı olmasıyla beraber aynı zamanda ortam aydınlatması, havalandırması gibi dış unsurlara da bağlıdır. (Memiş, 2019) Kötü ve plansız yapılmış bir aydınlatma, yorgunluk, dikkat dağınıklığı, sinir, stresli davranış ve moral bozukluğuna neden olmaktadır. (Şahin, 2012) Tüm bunlar iş verimini düşüren ve tüketicininde karşılaşmaktan keyif almayacağı unsurlardır.
Ülkemizde, aydınlatma tasarımı alanında yapılan ve devam eden akademik ça-
lışmalarla beraber aydınlatma tasarımı ve aydınlatma tasarımıcısı kavramı günden güne gelişmekte, önem ve bilinirlik kazanmaktadır. Bununla birlikte aydınlatma armatürleri satan yada üreten firmalar, görsel konfor, insan ergonomisi gibi unsurları düşünmeden sadece ticari mantıkla fazla satış amacı güderek aydınlatma tasarımı adı altında, sadece plan üzerinde armatür yerleşimi yaparak bu kavramı olumsuz yönde kullanmaktadır. Diğer bir taraftan sadece ülkemizde değil, tüm dünyada, modernitenin en önemli buluşu olan, icat edilmesiyle beraber toplumların seviyesini değiştiren icat, elektrikle çalışan ampuldür.
Ampulün icadıyla beraber toplumların seviyesi değiştiği gibi, geceler daha verimli ve kullanılabilir hale gelmiş, çalışma saatleri uzamıştır ve yaşanabilir hale gelmiştir. Bu sebepten çoğu insanın bilinçaltı, bir yerin modern olmasını aydınlık seviyesiyle eşleştirir. Ülkemizde de maalesef bu yaygın olarak görülmektedir. Perakendeci, mağazasının ışıl ışıl olmasını ister ve doğru, iyi, kaliteli aydınlatmayı kullanılan armatür sayısıyla doğru orantılı olarak görür. Fonksiyon olarak iş yapması ülkemizdeki çoğu perakendeci için yeterli bir faktördür. İyi bir planlamanın olmayışı, kullanılan armatürlerin nasıl bir yapıda ışık verdiği, ışığın renginin ne olduğu gibi soruların önemsenmediği görülmektedir.
Ülkedeki genel anlayışın bu şekilde olduğu gibi, iyi ve bilinçli örnekler de bulunmaktadır. Paşabahçe, Teknosa, Vakko gibi önemli perakendeciler, aydınlatma tasarımının öneminin farkında olup; tüketici davranışını aydınlatma tasarımı disiplini vasıtasıyla yönlendirmeyi amaçlamaktadır. Teknosa Genel Müdürü Mehmet Nane, 24.02.2008 tarihinde Hürriyet Gazetesinde yayınlanan bir röportajında şu şekilde bahsetmiştir; “ Dünya’nın birçok yerindeki mağazalarda kullanılan ışık mühendisliğini artık kendi mağazalarımızda uygulayacağız. Bu sistem mağazayı genel olarak değil daha çok ürün bazlı ışıklandırıyor. Bu sayede tüketicilerin gözü yorulmuyor ve mağazada kalma süreleri uzuyor. Burada gündüz ışığı veren ampuller kullanıyoruz. Yurtdışındaki araştırmalar bu sistemin satışları yüzde 18 arttırdığını gösteriyor. Dola- yısıyla bizde bu sistem sayesinde satışlarımızı arttıracağız.” (Saraf, 2016)
"Aybike Güngrörür 2019/ Galatasaray Üniversitesi Yüksek Lisans Projesinden alıntıdır"